FOTOĞRAF
Aylan
Kurdi’nin fotoğrafıyla karşılaşıldığında, gazeteciler
arasında yaşanan bildik tartışmanın fitili yeniden ateşlenir.
Fotoğraf hiç üzerinde oynanmadan/değişiklik yapılmadan mı
kullanılacaktır? Ian Dale, bakmak kolay olmasa da bu fotoğrafın
yayımının, neler yaşandığının anlaşılması bakımından
gerekli olduğunu düşünür. Nitekim Independent gibi birçok
gazete fotoğrafı değiştirmeden, yani çocuğun herhangi bir
yerinin netliğiyle oynamadan yayımlar. [1]
Görseller
üzerinde sansürün faydasına inanmayan Ian Jack’e göre, Aylan
Kurdi’ninki gibi doğal fotoğraflar, bizim dünyaya dair
algılarımızı değiştirebilir.[2]
Jack, Aylan fotoğrafının iki gazete hariç değiştirilmeden
verildiğini, fotoğrafla oynayanların bunu çocuğun baş veya
gövdesini bulanıklaştırmak suretiyle gerçekleştirdiğini
fakat bunun çok da işe yaramadığını savunur. Net olmayan yerler
de sonuçta tahayyül edilebilir. Ona göre asıl önemli olan bu tür
sanatsal (estetik) olmayan, doğal görsellerin, bizim dünyaya dair
algılarımızı, geçmişte olduğu gibi, değiştirebilme
potansiyeli taşımasıdır. Geçmişte, kafası kopan genç erkek
fotoğrafları birinci dünya savaşının daha erken bitmesinde
nasıl etkili olduysa, bu fotoğraf da belki öyle bir etkiye sahip
olacaktır.
Jonathan
Freedlan[3], bu fotoğrafı
görmekle bildiğimiz bazı şeyleri yeniden öğrendiğimizi, insanın güçsüzlüğünü yeniden keşfettiğimizi yazar. Soyut
bir problem, hatta büyük sayılar içeren somut bir problem olarak
gözümüzde canlandıramadığımız şeyi, bir “birey” bize
sağlayabilir. Bu fotoğraf sayesinde, milyonlarca ölümün bir
istatistik, tek bir ölümün bir trajedi olduğunu yeniden gördük.
Ama Aylan Kurdi’nin açığa vurduğu yeni bir dehşet değildi.
Aylardır Avrupa’ya sığınmaya çalışan umutsuz insanlar
denizlerde boğuluyor, içlerinde çocuklar da olan binlerce Suriyeli
sivil dört yıldan fazla süredir ölüyordu. Yani bilmediğimizi
söyleyemeyiz. Ama her nasılsa, bilgiyi özümsememiz, kalbimize ve
beynimize nüfuz etmesine izin vermemiz için o küçük ayakkabılar
ve çıplak bacakları görmemiz gerekiyordu. Bu küçük hayat bize
mülteci sorununun üstesinden gelmenin yolunu gösterdi. Freedlan’in
çözümü, bir arkadaşından gelen öneriye dayanmaktadır.
Arkadaşı, kendi dairelerini elli mülteciye kullandırabileceğini
söyler, buradan hareketle Freedlan sorunun yerel düzeyde ve
çabalarla hiç değilse azaltılabileceğini düşünür.
Aylan
Kurdi görselinin neden olduğu üzüntünün bir fırsat
yaratacağına inanan/inanmak isteyen Sabrina Hersi Issa,
hükümetlerimizin de pay sahibi olduğu trajedilerin kurbanlarına
üzülmenin ötesine geçip, hükümetlerden politika değişikliği
talep etme noktasına ilerleyebileceğimizi düşünmektedir. Aksi
halde üzüntü, duygulu/duyarlı bir rötgenciliğin ötesine
geçemez. Şimdiye kadar bu olmamıştır ama bu kez farklıdır ve
Aylan Kurdi fotoğrafının yarattığı üzüntü, politika
değişikliğine neden olacaktır.[4]
ÇİZİMLER
Aylan
Kurdi vakasının farklılığı, insanların fotoğrafı değil de,
çok yoğun biçimde, fotoğrafın photoshop gibi tekniklerle
oynanmış versiyonunu veya fotoğraftan esinlenerek yapılan
çizimleri paylaşmalarıdır. Paul Waldman, bu çizimlerin
bazılarının “suçlama
ve eyleme geçmeye çağırma”,
diğerlerinin “rahatlama”
anlamına gelmek üzere iki başlık altında toplanabileceğini ima
eder. Aylan’ın bedeninin Birleşmiş Milletler toplantı salonuna
taşınması birinciye, çocuğun ruhunun göğe yükselmesini
gösteren çizimler ikinciye örnek gösterilebilir. [5]
Dünyanın
çeşitli yerlerinde üretilen ve yoğun biçimde paylaşılan
çizimleri topluca barındıran web sayfasında, şimdilik doksanın
üzerinde olan çizime her gün yenileri de ekleniyor. Bu sayfada,
öncelikle aldıkları puana göre listelenen on iki resim bulunuyor,
diğer resimlere de ayrıca ulaşılabiliyor.[6]
Yukarıda Waldman’in yaptığı ikili ayrımdan farklı olarak, bu
en çok puan alan on iki resmi, üç başlık altında da
toplayabiliriz. Buna göre;
1)
MELEK OLMA VEYA RUHLAR ALEMİNE YÜKSELME: On iki çizimden dördü
bu kapsamda değerlendirilebilir. Bu resimlerde Aylan Kurdi, melek
kanatlarıyla göğe yükselmekte veya yükseltilmektedir. Yüksek
puan alan on ikinin dışındaki diğer resimlerde de bu kategorinin
bolca örneği bulunmaktadır.
2)
UYUMA VEYA OYUN OYNAMA: Bu kategorideki resimlerde vurgu,
çocukluğa/çocuk olmaya yapılmaktadır. Beş resimde Aylan Kurdi,
bir çocuk olarak olması gereken yerde, yani yatağında uyuyor veya
sahilde oyun oynuyor olarak gösterilmektedir. Diğer resimler
arasında bu kategoriye resimlerin sayısı fazla olup, birinci
kategoriyle birlikte büyük çoğunluğu teşkil etmektedir.
3)
ELEŞTİREL ÇİZİMLER: İki resimde, çocuğun bedeni, ya Birleşmiş
Milletler toplantı salonunda ya da Ortadoğulu liderlerin önünde
gösterilerek, eleştirellik “liderlere seslenme/liderleri sorumlu
tutma” biçiminde tezahür eder. Bir resimdeyse, denizdeki canlılar
çocuğa ağlamakta, suçlama/itham herkese yönelir. Listenin
dışındaki resimler bakımından da bu kategorideki resim sayısı
görece daha azdır ve baskın karakter, BM, AB, ülke liderleri
olmak üzere “liderlere seslenme”dir. Bunun yanında,
insani duyarsızlığı/sorumluluğu dikkat çeken resimler de
bulunmaktadır.
Waldman’in
ikili ayrımıyla birlikte düşünüldüğünde, ilk iki kategori
“rahatlama/avunma”, ikinci kategori de “suçlama/eyleme geçin
çağrısı”yla örtüşmektedir. Bu kategorileştirme, başka web
sayfalarında yer alan çizimler için de geçerlilik taşımaktadır.
Aşağıdaki örnekler, farklı ortamlardan alınmıştır.
Eleştirel
olan çizimlerin ağırlıklı olan liderlere seslenme niteliği,
Sabrina Hersi Issa’nın belirttiği politika değişikliği
talebini anımsatmakta ve eleştiriyi doğrudan liderlere
yöneltmektedir. Ian Jack’in kastettiği estetik olmayan görsel
kategorisine girmemekle birlikte, politika değişikliğinde veya
dünyaya dair algının değişmesinde bir etkisinin olup olmadığı,
böyle bir potansiyel taşıyıp taşımadığı ilerleyen dönemde
görülebilecektir.
Çocukluk
(uyuma veya oyun oynama) ile melek olmaya işaret eden resimler,
“rahatlama” başlığı altında birleştirilebilseler de, göksel
olanı dahil etme bakımından ayrılırlar. Birincisindeki, ölümü
çocuğa yakıştıramama halinin, bir bakıma eleştirellik
içerdiği, uyuması-oynaması gerektiği halde ölmüş olmasının
dolaylı bir eleştiri olduğu söylenebilirse de, eleştirinin
neye-kime yöneltildiği belirgin değildir. İkinci yani gökseli
çağıran kategoriyse, bağlamı dünyeviden alıp ruhlar alemine
götürmektedir. Bu kategorideki çizimlerin yaygınlığı ve beğeni
toplaması, dinin toplumsal hayattaki yeri bakımından neye işaret
etmektedir? Bu konu ayrıca incelenmelidir.
PDF
https://www.academia.edu/15512145/_Aylan_Kurdi_%C3%87izimlerine_Bak%C4%B1%C5%9F
